Mantrailing
Co to jest MANTRAILING?
Mantrailing – forma tropienia polegająca na pracy tzw. „górnym wiatrem”,
tj. podążaniu za indywidualnym zapachem człowieka i zidentyfikowaniu go na końcu śladu. Metoda ta łączy naturalne zdolności psa do wyróżnienia konkretnego zapachu człowieka z całej palety zapachów oraz poruszania się po jego śladzie, od najstarszego do najświeższego. Jest ona zazwyczaj wykorzystywana podczas akcji ratunkowych lub akcji policyjnych do poszukiwania zaginionych osób, a także do tropienia niezidentyfikowanych sprawców przestępstw. Dobrze wyszkolony pies powinien pracować na ścieżce śladu w różnorodnych warunkach terenowych, pogodowych i w jak najszybszym czasie doprowadzić do celu. W odróżnieniu od standardowo szkolonych psów tropiących, które pracują na świeżych śladach (kilku bądź kilkunastogodzinnych) zakłada się, że psy szkolone wg założeń mantrailingu są w stanie wypracować ślad pozostawiony przez człowieka powyżej kilkunastu dni wcześniej.
W tropieniu mantrailingowym psy wykorzystują indywidualne molekuły zapachu osoby zaginionej/poszukiwanej. Nośnikiem zapachu są rozproszone cząstki skórne, włosy lub komórki krwi. Komórki skóry często zawierają również dodatkowe składniki, np. pozostałości kosmetyków. W wyniku działania bakterii na ludzkich komórkach wytwarza się zapach, który następnie wyszukiwany jest przez psa. Czas „aktywności” ludzkich komórek jest bardzo zróżnicowany: w przypadku komórek skóry wynosi on około 36 godzin, zaś czerwonych krwinek – nawet do 120 dni. Ważnym elementem jest trwałość zapachu na szlaku, która uzależniona jest od pogody, oddziaływania wspomnianych powyżej związków chemicznych, a także innych substancji, odpowiedzialnych za okres utrzymywania się zapachu na szlaku.
Podstawowe informacje dotyczące szkolenia psów tropiących wg założeń mantrailing'u.
Filozofia szkolenia opiera się na wykorzystaniu naturalnych zdolności psa, polegających na pracy tzw. „górnym wiatrem”. Psy tropiące, szkolone tradycyjnymi metodami pracują na tzw. świeżych śladach (wg założeń maksymalnie kilkunastogodzinnych). Psy szkolone wg założeń mantrailingu są w stanie wypracować, przy uwzględnieniu sprzyjających warunków terenowych i atmosferycznych, ślad pozostawiony przez człowieka powyżej kilkunastu dni wstecz. Najstarszy, udokumentowany ślad został wypracowany przez psy podczas rekonstrukcji zdarzenia o wieku 4 miesięcy i 21 dni.
Do tego rodzaju tresury preferowane są rasy należące do grupy psów myśliwskich – tzw. gończych, m.in. gończy polski, posokowiec hanowerski, wyżeł weimarski, mały münsterländer, bloodhund, o wybitnych predyspozycjach do pracy węchowej. U psów tych ras wykorzystuje się wrodzone predyspozycje do podążania za zranioną zwierzyną oraz dobrą orientację w terenie. Ich uwarunkowana genetycznie pasja do odnajdywania zwierzyny może być skutecznie wykorzystywana po odpowiednim przekierowaniu na zapach człowieka.
Aby proces szkolenia mógł być skuteczny, należy rozpocząć go w wieku szczenięcym, tj. od około 8 tygodnia. Wynika to z konieczności jak najszybszego ukierunkowania psa na zapach ludzki, tak aby instynkt myśliwski nie zakłócał późniejszej jego pracy. Proces przygotowujący psa do użycia trwa około 3 lat i jest uzależniony od indywidualnych predyspozycji zwierzęcia, jego postępów w tresurze, jak również od doświadczenia i umiejętności osoby prowadzącej tresurę.
Efektywne szkolenie, które polega na rozwijaniu wrodzonych predyspozycji psa do pracy poszukiwawczo-węchowej, oparte jest na więzi emocjonalnej zwierzęcia z człowiekiem, zaufaniu do przewodnika oraz jego aktywnej gotowości do współpracy.
Szkolenie psa
Proces szkolenia psa dzieli się na trzy etapy i jest prowadzony w oparciu o specjalnie przygotowany harmonogram, który przewiduje przerwanie szkolenia, a tym samym wycofanie psa, w przypadku niezaliczenia jednego z etapów. W takiej sytuacji zwierzę wycofane zastępuje się na kursie kolejnym psem.
Etap I – to tzw. „faza młodych psów”, która trwa do 14 miesiąca życia psa. Celem tego etapu jest stwierdzenie, czy pies nadaje się do dalszego szkolenia i wykorzystania w akcjach policyjnych, zaś jego ostatecznym wynikiem – zakwalifikowanie psa
do dalszego szkolenia. Co tydzień prowadzone są wspólne szkolenia przewodników psów pod nadzorem instruktorów, podczas których formułowane są zadania do dalszej realizacji. Na tym etapie szczególną uwagę zwraca się na:
- związek z ofiarą (człowiekiem), którą pies ma znaleźć;
- neutralność psa wobec bodźców środowiskowych;
- motywację psa do poszukiwania osoby, na podstawie zróżnicowanych zapachów;
- wytworzenie odruchu u psa do podjęcia zapachu konkretnej osoby i jej wskazanie.
Etap II – to okres intensywnego szkolenia, trwający od 14 do 24 miesiąca. Na tym etapie w dalszym ciągu prowadzone są wspólne, cotygodniowe szkolenia z instruktorami.
Co kwartał sprawdzeniu poddawane są umiejętności szkolonych psów. W dalszej części tego etapu wprowadza się:
- wydłużenie wieku śladu;
- modyfikację nośników zapachowych;
- zintensyfikowanie trudności na ścieżce śladu (przeszkody terenowe, ślepe ślady itp.).
Etap III – to okres rocznego przygotowania psa do służby. Nie jest on ściśle określony czasowo, jednak zakładany łączny czas szkolenia nie przekracza trzech lat. W tym okresie psa wprowadza się w codzienne wydarzenia w służbie. W dalszym ciągu prowadzone są też cotygodniowe, wspólne treningi pod nadzorem instruktorów.
Etap ten wieńczy egzamin końcowy. Może być do niego dopuszczony pies, który zaliczył egzaminy cząstkowe z poprzednich etapów, brał udział w szkoleniach na ostatnim etapie oraz został zakwalifikowany przez instruktorów.
Dobór kandydatów na przewodników psów tropiących wg założeń mantrailingu
Zgodnie z zaakceptowaną przez Komendanta Głównego Policji Koncepcją dotyczącą tresury psów tropiących wg założeń mantrailingu na bazie doświadczeń Policji niemieckiej, Centrum Szkolenia Policji powierzono realizację pilotażowego projektu tresury 5 psów metodą mantrailingu (tropienia górnym wiatrem). Policjanci, którzy ukończą trwające około 2,5 roku szkolenie, realizowane w ramach tego projektu, będą kompleksowo przygotowani do służby przewodników psów tropiących metodą mantrailingu. Będą także stanowili elitarny zespół jedynych w Polsce specjalistów, którzy nabędą wiedzę i umiejętności w zakresie tej unikatowej metody tropienia śladu, przekazane przez niemieckich policjantów.